Ομιλία Δημήτρη Λαμπιανίδης - Πρόεδρος ΟΠΑΚ

Αγαπητοί φίλοι, εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά για την παρουσία σας εδώ και για το ενδιαφέρον που δείχνετε σε ένα θέμα που αφορά θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και επηρεάζει τον βαθμό συμμετοχής στη ζωή μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού μιας χώρας και κατ’επέκταση την κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρίες.

Ένα θέμα που θα περιστραφεί κυρίως γύρω από μία από τις σημαντικότερες και αρχαιότερες εφευρέσεις. Του τροχού.  Κάρα με τροχούς έχουν βρεθεί σε προϊστορικούς τάφους οι οποίοι χρονολογούνται γύρω στο 3700 π.Χ. ενώ η παλαιότερη καταγραφή επίπλων με τροχούς είναι στην Κίνα και Ελλάδα τον 6^ο αιώνα π.χ. Στην Ελλάδα βρέθηκε απεικόνιση σε ένα αγγείο ενός παιδικού κρεβατιού με τροχούς ενώ οι πρώτες ενδείξεις για χρήση τροχών σε καθίσματα με σκοπό την μετακίνηση ατόμων με αναπηρίες χρονολογούνται περίπου τον τρίτο αιώνα πχ στην Κίνα.

Τόσες εκατοντάδες η και χιλιάδες χρόνια μετά, δυστυχώς ακόμα συντηρούμε πόλεις γεμάτες εμπόδια τα οποία δεν επιτρέπουν στους τροχούς ενός τροχοκαθίσματος να προσφέρουν απρόσκοπτη διακίνηση και συμμετοχή στη ζωή στον χρήστη του. Αυτό αποδεικνύει ότι σε μεγάλο βαθμό η αναπηρία είναι κοινωνική κατασκευή και δεν είναι πρόβλημα του ίδιου του ατόμου αφού το περιβάλλον είναι αυτό που εμποδίζει το άτομο να συμμετέχει στη ζωή. Συχνά ακούμε την πρόταση: ‘λόγω του τραύματος το άτομο καθηλώθηκε στο αναπηρικό τροχοκάθισμα’,,, και συνδέουμε το αναπηρικό τροχοκάθισμα με τον περιορισμό της δυνατότητας συμμετοχής στη ζωή, των κινήσεων και της διακίνησης του ατόμου αγνοώντας ότι αυτός ο περιορισμός είναι αποτέλεσμα του λανθασμένου σχεδιασμού του δομημένου περιβάλλοντος το οποίο αδυνατεί,,, να ανταποκριθεί στις ανάγκες μετακίνησης ενός τροχοκαθίσματος.

Στόχος αυτής της ημερίδας είναι να βοηθήσει στην μεταμόρφωση του περιβάλλοντος που ζούμε για να γίνει πιο φιλικό στα άτομα με αναπηρίες και κινητικές αδυναμίες, να αφαιρέσει τα εμπόδια που συναντούμε στο μέγιστο δυνατό βαθμό με στόχο να προσφέρουμε την δυνατότητα ίσης συμμετοχής στη ζωή και της πλήρης κοινωνικής ενσωμάτωσης των ατόμων με αναπηρίες και κινητικές αδυναμίες.

Ζούμε σε μια χώρα που τα άτομα με αναπηρίες είναι περισσότερο ανάπηρα λόγω των πολλών εμποδίων που συναντούν συχνά όταν προσπαθήσουν να βγουν από το σπίτι τους, ζούμε σε μια χώρα που συντηρεί εμπόδια τα οποία αποκλείουν τα άτομα με αναπηρίες μειώνοντας τον βαθμό συμμετοχής στη ζωή, μειώνοντας τις ευκαιρίες στις οποίες έχουν πρόσβαση, μειώνοντας την ποιότητα ζωής τους, εμποδίζοντας την κοινωνική ενσωμάτωση τους, συντηρώντας διακρίσεις εις βάρος αυτών των ατόμων και των οικογενειών τους.

Ζούμε σε μια εποχή που σημασία έχουν οι ικανότητες και όχι οι ανικανότητες και πρέπει η κοινωνία να προσφέρει την δυνατότητα στα άτομα με αναπηρίες να αξιοποιήσουν τις ικανότητες τους και να συμμετέχουν στη ζωή. Αυτό θα το πετύχουμε αν σχεδιάζουμε και δημιουργούμε με τρόπο που θα λαμβάνουμε υπόψη τις ανάγκες όλων των ανθρώπων και ειδικά αυτών με κινητικές αδυναμίες και αναπηρίες. Η υποδομή προσβασιμότητας και η υιοθέτηση της φιλοσοφίας ‘σχεδιασμός για όλους’ έχει πολλαπλά κοινωνικοοικονομικά οφέλη και θετικά αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής όλων των ανθρώπων’,,, αφού περισσότεροι από τους μισούς πολίτες είναι άτομα που αντιμετωπίζουν κινητικές αδυναμίες και χαρακτηρίζονται εμποδιζόμενα άτομα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν πέρα από τα άτομα με αναπηρίες, οι ηλικιωμένοι, τα μικρά παιδιά, οι γονείς που σπρώχνουν παιδικό καρότσι, οι έγκυες γυναίκες και πολλοί άλλοι.

Έχω περάσει την μισή μου ζωή στο τροχοκάθισμα και βιώνω καθημερινά τις αρνητικές επιπτώσεις που φέρνει στη ζωή η έλλειψη προσβασιμότητας. Συχνά δεν ρωτώ τον εαυτό μου πριν φύγω από το σπίτι ‘που θέλω’ η ‘που πρέπει να πάω σήμερα’ αλλά ‘που υπάρχει πρόσβαση για να μπορέσω να πάω’ και πρέπει καθημερινά να βρίσκω λύσεις για να φτάσω στον προορισμό μου. Και αυτό είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του περιβάλλοντος που ζω να μου προσφέρει ισότιμη μεταχείριση αφού αυτοί που το σχεδίασαν δεν έλαβαν υπόψη στον απαιτούμενο βαθμό τις ανάγκες των ατόμων που διακινούνται με αναπηρικό τροχοκάθισμα.

Φανταστείτε να μην μπορείτε να μπείτε σε μια τράπεζα, ένα φαρμακείο, ένα περίπτερο, ένα φούρνο, ένα σχολείο ή ένα κατάστημα για να αγοράσετε ένα δώρο. Φανταστείτε να σας καλέσουν σε μια εκδήλωση και να μην μπορείτε να μπείτε στο κτίριο και εκείνη τη στιγμή το εμπόδιο να σταματά όχι μόνο εσένα αλλά και το άτομο ή τα άτομα που σε συνοδεύουν. Φανταστείτε να μην μπορείτε να πάτε στην σχολική γιορτή του παιδιού σας. Αυτά για πολλούς συνάνθρωπους μας είναι ρουτίνα σε ένα περιβάλλον ανάπηρο.

Για να πετύχουμε το σκοπό της μεταμόρφωσης των πόλεων μας πρέπει με όραμα να δουλέψουμε μεθοδικά. Πρέπει να αποφασίσουμε ότι ο κάθε ένας μας στον μέγιστο δυνατό βαθμό πρέπει και θα επηρεάσει προς αυτή την κατεύθυνση. Όχι μόνο επειδή πιθανόν να το απαιτεί μια νομοθεσία αλλά επειδή πρέπει. Πέρα από νομική υποχρέωση και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, η προσβασιμότητα πρέπει να θεωρείται κοινωνική υποχρέωση από όλους μας αφού σαν άνθρωποι πρέπει να δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για ισότιμη μεταχείριση και συμμετοχή στη ζωή όλων των πολιτών μιας χώρας.

Η χώρα μας υπέγραψε στις 30 Μαρτίου 2007, στη διάρκεια τελετής που έλαβε χώρα στην αίθουσα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες.

Πρόκειται για την πρώτη συνθήκη ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 21ου αιώνα που θα σηματοδοτήσει την απαρχή μιας καλύτερης αντιμετώπισης των αναπήρων παγκοσμίως. Το άρθρο 9 της σύμβασης αφορά τα θέματα προσβασιμότητας και η εφαρμογή των προνοιών είναι εξαιρετικά σημαντική για να πετύχουμε το σκοπό μας.

Καθοριστικό ρόλο σε αυτό το εγχείρημα έχει βέβαια η πολιτεία και οι τοπικές αρχές. Η πολιτεία η οποία στην χώρα μας διαχρονικά αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες που έχει γύρω από αυτό το θέμα και τον ρόλο που της αναλογεί. Όταν το 2003 με ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Ατόμων με Αναπηρίες έγινε ένα παρόμοιο συνέδριο αποφασίστηκαν κάποια έργα που αφορούσαν την προσβασιμότητα. Ένα από αυτά ήταν η δημιουργία του γραφείου σχεδιασμού για άτομα με αναπηρίες,,, το οποίο λειτούργησε στο Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων και στελεχώθηκε από μία αξιόλογη αρχιτέκτονα, που είναι ειδική στα θέματα προσβασιμότητας η οποία είναι και άτομο με αναπηρία. Δέκα χρόνια μετά το γραφείο αυτό είναι ακόμα στελεχωμένο με μόνο ένα άτομο ενώ οι προσπάθειες μας για να στελεχωθεί σωστά έπεσαν στο κενό αφού δεν βρήκαμε την απαραίτητη ανταπόκριση. Έχουμε συναντήσει όλους τους προηγούμενους Υπουργούς Συγκοινωνιών τα τελευταία 10 χρόνια και δυστυχώς όλοι έμειναν στις υποσχέσεις. Αυτό δείχνει την αδυναμία κατανόησης σε τεχνοκρατικό επίπεδο των αναγκών που υπάρχουν σε αυτό το θέμα αλλά και της ευθύνης του κράτους. Καλώ τον Υπουργό Συγκοινωνιών  φεύγοντας από αυτή την ημερίδα,,, από την Δευτέρα και πριν τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές να απαιτήσει από τους υφιστάμενους του να στελεχωθεί επαρκώς το γραφείο σχεδιασμού για άτομα με αναπηρίες. Μια τέτοια πολιτική απόφαση και δέσμευση του Υπουργού Συγκοινωνιών θα είναι εξαιρετικά σημαντική πράξη μετά την διεξαγωγή αυτής της ημερίδας’,,, γιατί θα αποδείξει ότι το κράτος επιθυμεί να θέσει ψηλά στις προτεραιότητές του το θέμα της προσβασιμότητας. Ζητώ από τον Υπουργό Συγκοινωνιών να μας προσκαλέσει σε συνάντηση την ερχόμενη εβδομάδα με μοναδικό θέμα την αναβάθμιση του γραφείου σχεδιασμού για άτομα με αναπηρίες για να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες που υπάρχουν σε μια ανάπηρη χώρα.

Λυπούμαι να παρατηρήσω ότι οι τοπικές αρχές και ειδικά οι τοπικοί άρχοντες δηλώνουν σήμερα σχεδόν όλοι απόντες παρ’ όλο που έχουν προσκληθεί να παραστούν σε αυτή την εκδήλωση. Απόντες όπως δηλώνουν διαχρονικά στα θέματα προσβασιμότητας αφού πέρα από την έλλειψη πρωτοβουλιών προς αυτή την κατεύθυνση επιδεικνύουν και ένοχη ανοχή σε παρανομίες που παρατηρούνται από επιχειρηματίες σε αυτά τα θέματα. Ευχαριστώ τον Δήμαρχο Λευκωσίας που είναι μαζί μας, Δήμαρχος μιας αδικημένης πόλης που πήρε υποσχέσεις οι οποίες ποτέ δεν υλοποιήθηκαν για ένα σημαντικό πρότυπο έργο. Το 2003 στα πλαίσια του συνεδρίου που έγινε με ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Ατόμων με Αναπηρίες,,,, αποφασίστηκε και η ανακατασκευή της Λεωφόρου Μακαρείου για να γίνει ένας δρόμος πρότυπο σε θέματα προσβασιμότητας. Δυστυχώς αυτό το έργο δεν υλοποιήθηκε ποτέ και η Λεωφόρος Μακαρείου, η κεντρικότερη οδός της χώρας μας είναι σε πολύ άσχημα χάλια που δεν τιμούν κανένα.

Έχουμε επανειλημμένως συζητήσει το θέμα αυτό με προηγούμενους Υπουργούς Συγκοινωνιών και τουλάχιστον άλλες 2 φορές έγινε προσπάθεια να προωθηθεί αυτό το έργο χωρίς αποτέλεσμα. Τώρα γνωρίζουμε ότι υπάρχει αίτημα στην Πολεοδομία για να αποδεχτεί πρόταση του Δήμου Λευκωσίας για να γίνει ανάπλαση της οδού Ευαγόρου, Στασικράτους και Λεωφόρου Μακαρείου. Καλώ την Υπουργό Εσωτερικών η οποία διετέλεσε και Δήμαρχος Λευκωσίας να στηρίξει αυτή την προσπάθεια και να δεσμευτεί το κράτος ότι θα χρηματοδοτηθεί αυτό το έργο για να αποκτήσει η Πρωτεύουσα την υποδομή και εικόνα που της αξίζει. Έστω και καθυστερημένα αυτό το έργο πρέπει να γίνει για να δώσουμε παραδείγματα για την μεταμόρφωση των πόλεων μας ξεκινώντας από την καρδιά της πρωτεύουσας. Πόλεις που πρέπει να προσφέρουν την δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να τις περπατούν με άνεση και ασφάλεια.

Τελειώνοντας θέλω να δείτε αυτή τη φωτογραφία. Είναι εικόνα μιας παιδικής κούνιας η οποία έχει μια ιδιαιτερότητα. Προορίζεται για παιδάκια που διακινούνται με αναπηρικό τροχοκάθισμα. Ας αντιληφθούμε την ευθύνη που έχουμε για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον δεκτικό που να σέβεται την διαφορετικότητα και να μεταχειρίζεται τους ανθρώπους ίσα προσφέροντας τους ευκαιρίες συμμετοχής. Ας κάνουμε πόλεις φιλόξενες σε όλους τους ανθρώπους σχεδιάζοντας σωστά.