Εισαγωγική ομιλία της Συντονίστριας ΤΕΔΕΑ, Αγάθης Θεμιστοκλέους

Εισαγωγική ομιλία της Συντονίστριας ΤΕΔΕΑ,

Αγάθης Θεμιστοκλέους

"Ένα όραμα, κινδυνεύει να μείνει ένα όνειρο, αν δεν υπάρξει σχέδιο στο οποίο να εμπλακούν όλοι οι φορείς."

Ποια είναι η κατάσταση στην Κύπρο σήμερα, όσον αφορά την πρόσβαση στο δομημένο περιβάλλον και στα συστήματα μεταφοράς;

Τα άτομα με αναπηρίες, και γενικά τα εμποδιζόμενα άτομα, ζουν σε πόλεις εχθρικές. Κτίρια και δρόμοι στερούνται προσβασιμότητας.

Με τον όρο προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον εννοούμε τη δυνατότητα να επισκεφθεί κάποιος ένα κτίριο ή να διακινηθεί στο πεζοδρόμιο ή να χρησιμοποιήσει τα μέσα δημόσιας μεταφοράς, αυτόνομα και σε όποια ηλικία και φυσική κατάσταση κι αν βρίσκεται.

Κι όλα αυτά σε μια αλυσίδα, ένα συνεχές σύστημα δηλαδή, όπου η μια διευκόλυνση οδηγεί στην επόμενη. Αυτή η αλυσίδα προσβασιμότητας αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την κοινωνική και οικονομική ένταξη των ΑμεΑ.

Στον τόπο μας υπάρχουν κάποιες «νησίδες προσβασιμότητας», ενώ οι ελάχιστες «αλυσίδες προσβασιμότητας» είναι γεμάτες με «αδύναμους κρίκους», γιατί οι μελέτες σχεδιασμού και τα έργα γίνονται αποσπασματικά και όχι στα πλαίσια μιας συνολικής εικόνας.

Συνεπώς, συντηρείται ένα περιβάλλον εχθρικό για τα άτομα με αναπηρίες και άλλα εμποδιζόμενα άτομα. Ένα περιβάλλον που δημιουργεί αναπηρίες και αποκλεισμούς. 

Η προσβασιμότητα είναι το στοιχείο εκείνο που καθορίζει το βαθμό συμμετοχής ή αποκλεισμού των πολιτών. Τελικά είναι το στοιχείο που χαρακτηρίζει το επίπεδο πολιτισμού μιας χώρας.

Η προσβασιμότητα, παράλληλα, είναι η βάση για την αλλαγή της νοοτροπίας της κυπριακής κοινωνίας και το πέρασμά της από το ιατρικό μοντέλο θεώρησης της αναπηρίας, στο κοινωνικό μοντέλο.

Το «ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ», στο οποίο βρίσκεται ακόμα η Κύπρος, θεωρεί τα ΑμεΑ ως άτομα ασθενή, εξαρτώμενα και ανίκανα για εργασία. Άρα, για το μοντέλο αυτό, η αναπηρία είναι η κύρια αιτία της απομόνωσης των ΑμεΑ.

Αντίθετα, το «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» θεώρησης της αναπηρίας, το οποίο έχει υιοθετήσει η Ευρώπη, θεωρεί,  το περιβάλλον ως την κύρια αιτία της απομόνωσης των ΑμεΑ.

Η νέα αυτή θεώρηση απαιτεί και την αναθεώρηση του τρόπου σχεδιασμού μας, με μέτρο όχι τον μέσο όρο της ανθρώπινης δύναμης, αλλά  τη διευκόλυνση της ανθρώπινης αδυναμίας.  Και βέβαια, τη συνειδητοποίηση ότι: η απομόνωση των ΑμεΑ δεν οφείλεται στην αναπηρία τους, αλλά στον τρόπο που σχεδιάζουμε το δομημένο περιβάλλον, ένα περιβάλλον ανίκανο να προσφέρει τις απαραίτητες διευκολύνσεις στην κατηγορία αυτή των πολιτών ώστε να αναπτύξουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Εξάλλου, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, που έχει κυρωθεί πρόσφατα και από την Κυπριακή Δημοκρατία, τονίζει την προσβασιμότητα ως κεντρικής σημασίας για τα δικαιώματα των ανθρώπων. Στην ίδια γραμμή, η «Στρατηγική για την Αναπηρία 2010-2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει την προσβασιμότητα ως πρωταρχικό τομέα δράσης.

Κυρίες και κύριοι,  κάθε φορά που οι επιστήμονες μηχανικοί της Κύπρου και οι φορείς των αναπήρων ενώνουν τις δυνάμεις τους για μια παρόμοια εκδήλωση, δημιουργείται μια σημαντική δυναμική για να γίνουν αποφασιστικά βήματα τόσο από το κράτος όσο και από τον τεχνικό κόσμο του τόπου μας, προς την κατεύθυνση του καθολικού σχεδιασμού, δηλαδή του σχεδιασμού για όλους.

Το πρώτο σεμινάριο, που έγινε το 1998 από την εταιρεία Σύνοδος, λειτούργησε ως μοχλός πίεσης για την ψήφιση από τη Βουλή του Κανονισμού 61Η για τη χρήση των κτιρίων από τα άτομα με αναπηρία.

Στη συνέχεια δημιουργήθηκε η ΤΕΔΕΑ, η οποία ήταν και εξακολουθεί να είναι πίσω από κάθε δράση που άπτεται της προσβασιμότητας.

Το δεύτερο σεμινάριο, του 2002, οδήγησε στη σύσταση του Γραφείου Σχεδιασμού για τα ΑμεΑ στο Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων.  Ένα γραφείο που στόχο έχει την προώθηση της προσβασιμότητας τόσο στη δημόσια υπηρεσία όσο και στην κυπριακή κοινωνία γενικότερα.

Ευελπιστούμε ότι με την τρίτη αυτή εκδήλωση, με θέμα τις «Προσβάσιμες πόλεις» και τις ευρωπαϊκές πρακτικές και πρότυπα που θα επεξηγηθούν σήμερα, θα δημιουργηθεί μια δυναμική για νέα, αποφασιστικά βήματα, και από το κράτος και από τον τεχνικό κόσμο, για να δημιουργηθούν και στη χώρα μας πόλεις ασφαλείς και προσβάσιμες για ΟΛΟΥΣ. Ταυτόχρονα, θέλω να πιστεύω ότι η ημερίδα αυτή θα καταστεί το ορόσημο για την είσοδο της χώρας μας επίσημα στο κοινωνικό μοντέλο θεώρησης της αναπηρίας.

Μέχρι σήμερα μιλούσαμε για ευαισθητοποίηση και στηριζόμαστε στην καλή θέληση κάποιων μελετητών του τεχνικού κόσμου ή στην αφύπνιση της συνείδησης κάποιων πολιτικών. Δεν μπορούμε πια να «μιλάμε» για ευαισθητοποίηση Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε με άλλες λέξεις και να φέρουμε στο προσκήνιο έναν άλλο όρο για να εκφράσουμε αυτό που πρέπει να γίνει.

Τώρα είναι η ώρα της «ευθύνης». Πολιτικής ευθύνης, κοινωνικής, ατομικής και ταυτόχρονα συλλογικής.

Ελπίζουμε πως αυτή η ημερίδα θα αποτελέσει την απαρχή για την υιοθέτηση της νέας αυτής κουλτούρας και μιας νέας εποχής στο σχεδιασμό του δομημένου περιβάλλοντος. 

. Ένα όραμα, κινδυνεύει να μείνει ένα όνειρο, αν δεν υπάρξει σχέδιο στο οποίο να εμπλακούν όλοι οι φορείς.

Γι’ αυτό και πεποίθησή μας είναι πως έφτασε η ώρα το κράτος και οι τοπικές αρχές να καταθέσουν συγκεκριμένα προγράμματα και σχέδια δράσης που να περιγράφουν πώς και σε ποιο χρόνο θα μπορέσουμε να απολαμβάνουμε πόλεις φιλικές για όλους και στον τόπο μας.

Κι αυτό δεν αφορά μόνο κάποιους συμπολίτες μας που είχαν την ατυχία να βρουν μπροστά τους ιδιαίτερες δυσκολίες. Μας αφορά όλους. Γιατί η δημοκρατία σε μια χώρα μετριέται όχι μόνο με το πόσα δικαιώματα έχουν οι πολλοί, αλλά με το πόσο διασφαλίζονται τα δικαιώματα των μικρότερων ομάδων. Αν οι πολλοί – αυτοί που αποφασίζουν σε μια δημοκρατία – αποφασίζουν με κριτήριο τις ανάγκες και του τελευταίου πολίτη, τότε μπορούμε να είμαστε περήφανοι για τον πολιτισμό μας. Κι ο καθένας από μας έχει την ευθύνη να οδηγήσει την κοινωνία προς αυτή την κατεύθυνση.

Η προσβασιμότητα μας αφορά όλους


Στην Αργυρώ Λεβέντη

Η σημερινή ημερίδα είναι αφιερωμένη στη μνήμη μιας γυναίκας, που όχι μόνο ανέπτυξε το μέγιστο των δικών της δυνατοτήτων, αλλά με τη ζωή και το έργο της άνοιξε το δρόμο σε όλα τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο.

Η Αργυρώ Λεβέντη, αρχιτέκτονας, έμεινε παραπληγική μετά από αυτοκινητικό δυστύχημα. Τιμώντας το όνομά της, ήταν η πρώτη που μίλησε για ράμπες, για προδιαγραφές, για την εξίσωση των ευκαιριών για τα ΑμεΑ και ίδρυσε το Γραφείο Μελετών για τα ΑμεΑ στο ελληνικό ΥΠΕΧΩΔΕ.

Εμείς εδώ στην Κύπρο είχαμε την τιμή και τη χαρά να τη γνωρίσουμε στο 2ο σεμινάριο που διοργάνωσε η Σύνοδος, το 2002, μαζί με όλους τους πολύτιμους συνεργάτες της, εκ των οποίων και ο Γιάννης ο Πολυχρονίου, που είναι μαζί μας σήμερα. Ο ρόλος τους ήταν καταλυτικός στη δημιουργία του Γραφείου Σχεδιασμού για τα ΑμεΑ στο Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων.

Η Αργυρώ Λεβέντη έφυγε ήσυχα τον Αύγουστο του 2011, αφήνοντας πίσω της ένα δυσαναπλήρωτο κενό, μα κι ένα ανεκτίμητο έργο. Εμείς όμως, και ως ΤΕΔΕΑ και ως Γραφείο Σχεδιασμού για Άτομα με Αναπηρίες, θα συνεχίσουμε το έργο που μας ενέπνευσε, γιατί η χώρα μας δυστυχώς έχει μείνει πίσω και το χρειάζεται.